Autor: Aleksandra Krasucka
Dla zapracowanych: streszczenie na końcu
Pałac w Damnicy
Pałac w Damnicy leży nad rzeczką Charstnicą w rozległym parku porośniętym pięknym starodrzewem. Na dworskim cmentarzu znajdowała się rzeźba autorstwa Fritza Klimscha „Upokorzony”. Figura ta została w latach 70. ubiegłego wieku przeniesiona do Słupska i znajduje się obecnie na Skwerze Pierwszych Słupszczan obok ulicy Starzyńskiego.
Pałac w Damnicy powstał w 1879 roku. Zaprojektował go Gustav Knoblauch[1]. Ten architekt był również projektantem pałacu w Karżnicy, nieistniejącego obecnie dworu w Krzyni, pałacu Albrechta von Zizewitz w Miastku i wielu innych obiektów znajdujących się w Berlinie oraz na należących wówczas do Niemiec Dolnym Śląsku i Pomorzu.
Pałac w Damnicy tworzy nieregularną bryłę, ma wielospadzisty dach i wieżyczkę. Od zachodu znajduje się taras z balustradą i zejście do parku. W specjalnie wybudowanym wykuszu rośnie od 1919 roku sprowadzona z Palestyny palma konopna. Kopuła podnosi się wraz ze wzrostem palmy. Drzewo osiągnęło już wysokość przeszło dziesięciu metrów, a wykusz przebudowywano zgodnie z jego wymaganiami już trzykrotnie. Donica z palmą mieści się w wyłożonej marmurową posadzką bibliotece, pełniącej też funkcję oranżerii. Pomieszczenia na parterze miały charakter reprezentacyjny, na piętrze znajdowały się pokoje mieszkalne. Budowla w 2021 roku otrzymała nową elewację, więc prezentuje się naprawdę okazale.
Od 1910 roku pałac należał do barona Karla von Gampa, który ożenił się z córką założyciela koncernu farmaceutycznego Bayer, Clarą. Wielkie pieniądze zarobione na aspirynie pozwoliły małżeństwu na zakup pałacu i zainwestowanie niebagatelnych środków w jego wystrój i otoczenie. Salę lustrzaną, nazwaną tak od znajdujących się tu kryształowych zwierciadeł, zdobi piękny plafon pod tytułem „Cztery pory roku”. Malowidło to odrestaurowano w 2013 roku. Jego autorem jest Max Gärtner z Berlina, który ozdobił freskami również salę myśliwską, znajdującą się na pierwszym piętrze.
fragment plafonu "Cztery pory roku"
Pałac do wybuchu wojny pozostawał własnością spadkobierców rodziny von Gamp. Po wojnie mieściło się w nim nadleśnictwo, potem Technikum Melioracji Wodnych, wreszcie w 1955 roku zorganizowano tu Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy, który do dziś do dziś jest gospodarzem obiektu. Turyści mogą wejść do środka w trakcie trwania roku szkolnego.
Pałac w Karżniczce
Mimo swej kapitalnej lokalizacji nie miał takiego szczęścia pałac w pobliskiej Karżniczce. Z tego obiektu zostały tylko ruiny. Znajduje się on na wysepce ze wszystkich stron otoczoną fosą wśród pięknego angielskiego parku, założonego na początku XX wieku. Pałac przez przeszło dwa wieki należał do rodziny Puttkamerów[2], którzy tworzyli karżnicką gałąź rodu. Nie od rzeczy jest tu wspomnieć, że dla małżeństwa z bogatym hrabią Wawrzyńcem Puttkamerem Maryla Wereszczakówna wzgardziła miłością hołodupca Adama Mickiewicza.
Pałac powstawał w ciągu XIX wieku, najpierw zbudowano jego główny korpus, potem dwa boczne skrzydła. Wymurowano go z cegły na wysokim kamiennym cokole jako budynek dwukondygnacyjny, istniała również wieża z zegarem. Do czasów współczesnych zachował się częściowo oryginalny wystrój wnętrza, m.in. stolarka okienna, drzwiowa, drewniana klatka schodowa, sztukaterie w formie rozet i gzymsów oraz kafle w części kuchennej. W pałacu po wojnie kolejno mieściły się ośrodek wypoczynkowy, zasadnicza szkoła rolnicza z internatem i ośrodek szkolenia kursowego. W latach 90. XX wieku właścicielem obiektu została gmina Damnica, która odsprzedała go osobom prywatnym. Obiekt, wpisany do rejestru jako zabytek, przechodził z rąk do rąk. Każdy z kolejnych właścicieli rozkradał wewnętrzne wyposażenie pałacu: znikały zabytkowe meble, żyrandole i boazeria, a także zdobione, żeliwne grzejniki, które trafiły na złom! Ostatecznie właścicielem została spółka Nex-Bud z Orla. Wiązało się to z nadziejami na remont budynku i przywrócenie mu dawnej świetności. Zaczęły się nawet prace konserwatorskie.
ruiny pałacu w Karżniczce
W listopadzie 2009 roku obiekt doszczętnie spłonął. Z początku właściciel uważał, że był to nieszczęśliwy wypadek. Starał się o wykreślenie pałacu z rejestru zabytków, ale minister kultury się na to nie zgodził. W 2010 roku Prokuratura Rejonowa w Słupsku postawiła zarzut podpalenia zabytkowego pałacu Bogdanowi Ch., pracownikowi firmy Nex-Bud, który pełnił funkcję opiekuna budynku. Po pewnym czasie przyznał się do winy i dobrowolnie poddał się karze. Został skazany na półtora roku więzienia, w zawieszeniu na cztery lata, oraz musiał zapłacić tysiąc złotych grzywny. Dalsze dwadzieścia tysięcy złotych miał wpłacić na ochronę zabytków.
W 2012 roku doszło do kolejnego pożaru. Tym razem ucierpiała wieża zegarowa. Ponieważ właściciel nie kwapił się, by uporządkować teren, zrobili to na własną rękę mieszkańcy Karżniczki[3]. Jednak w pałacowej fosie przeglądają się dzisiaj nędzne resztki wspaniałego niegdyś obiektu.
[2] Ich przodkami był możnowładczy ród Święców.
[3] https://dipp.info.pl/baza-dipp/pomorskie/powiat-slupski/gmina-damnica/palac-karzniczka [dostęp: 07.04.2023].
Streszczenie
Pałac w Damnicy został wybudowany w 1879 roku według projektu architekta Gustava Knoblaucha. Mieści się nad rzeczką Charstnicą w rozległym parku. Na dworskim cmentarzu była rzeźba autorstwa Fritza Klimscha „Upokorzony”, którą przeniesiono do Słupska. Pałac ma nieregularną bryłę, wielospadzisty dach i wieżyczkę. Na parterze są pomieszczenia reprezentacyjne, a na piętrze pokoje mieszkalne. W pałacu znajduje się biblioteka, pełniąca także funkcję oranżerii, gdzie od 1919 roku rośnie sprowadzona z Palestyny palma konopna. Budowla w 2021 roku otrzymała nową elewację.
Pałac w Damnicy od 1910 roku należał do barona Karla von Gampa, który ożenił się z córką założyciela koncernu farmaceutycznego Bayer, Clarą. Właściciele zainwestowali dużo pieniędzy w wystrój i otoczenie pałacu. W pałacu jest m.in. sala lustrzana zdobiona pięknym plafonem autorstwa Maxa Gärtnera z Berlina, przedstawiającym "Cztery pory roku", oraz sala myśliwska na pierwszym piętrze, ozdobiona freskami tego samego artysty. W 2013 roku plafon w sali lustrzanej został odrestaurowany.
Pałac w Karżniczce, zbudowany w XIX wieku, należący do rodziny Puttkamerów, po II wojnie światowej ulegał stopniowej degradacji. W latach 90. XX wieku został sprzedany prywatnym inwestorom, którzy sukcesywnie rozkradali jego wyposażenie. W 2009 roku doszczętnie spłonął, a w 2010 roku pracownik firmy Nex-Bud, opiekujący się pałacem, został skazany za podpalenie. W 2012 roku wieża zegarowa ucierpiała w kolejnym pożarze. Mieszkańcy Karżniczki zdecydowali się na własną rękę uporządkować teren, jednak obecnie na miejscu pałacu pozostały tylko ruiny.
Zusammenfassung
Der Palast in Damnitz gehörte seit 1910 Baron Karl von Gamp, der die Tochter des Gründers des Pharmaunternehmens Bayer, Clara, heiratete. Die Besitzer investierten viel Geld in die Einrichtung und Umgebung des Palastes. Im Palast gibt es unter anderem einen Spiegelsaal, der mit einem wunderschönen Deckengemälde von Max Gärtner aus Berlin verziert ist, das die "Vier Jahreszeiten" darstellt, sowie einen Jagdsaal im ersten Stock, der mit Fresken des gleichen Künstlers geschmückt ist. 2013 wurde das Deckengemälde im Spiegelsaal restauriert.
Der Palast in Karżniczka, der im 19. Jahrhundert erbaut wurde und der Familie Puttkamer gehörte, verfiel nach dem Zweiten Weltkrieg allmählich. In den 1990er Jahren wurde er an private Investoren verkauft, die seine Einrichtung schrittweise plünderten. Im Jahr 2009 brannte der Palast vollständig ab, und im Jahr 2010 wurde ein Mitarbeiter der Firma Nex-Bud, der sich um den Palast kümmerte, wegen Brandstiftung verurteilt. Im Jahr 2012 wurde der Uhrenturm bei einem weiteren Brand beschädigt. Die Einwohner von Karżniczka beschlossen, den Ort auf eigene Faust aufzuräumen, aber heute sind nur noch Ruinen des einst prächtigen Gebäudes in der Palastgrube zu sehen.
